Nằm bên sông Thu Bồn, làng gốm Thanh Hà là địa điểm tham quan mang dấu ấn đặc trưng ở Hội An. Với hơn 500 năm hình thành và phát triển, nơi đây sở hữu vẻ đẹp mộc mạc hiếm nơi nào có được.
Làng gốm Thanh Hà truyền thống
Làng gốm truyền thống Thanh Trà đã tồn tại từ thế kỷ XVI tại làng Thanh Chiêm, sau đó được dời về làng Thanh Hà, một phần của phố cổ Hội An như ngày nay. Từ đó, nó đã được biết đến với tên gọi là làng gốm Thanh Hà. Vào thế kỷ XVII, đang lúc thời kỳ phồn thịnh và danh tiếng, ngôi làng này được biết đến như là một “thổ sản quốc gia”, đây được xem là thời kỳ huy hoàng nhất của làng gốm, các sản phẩm gốm của làng được dùng để tiến vua.
Ngôi làng nhỏ và bình yên này đã trải qua biết bao thăng trầm và sóng gió. Dù đã có những giai đoạn tưởng chừng như mất dấu và lãng quên, nhưng với lòng đam mê và lòng yêu nghề của người dân Quảng Nam, làng gốm Thanh Hà vẫn được truyền dạy cho thế hệ sau đến ngày nay. Khi phố cổ Hội An được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới, làng gốm Hội An Thanh Hà đã trở thành điểm đến thu hút du khách cả trong và ngoài nước, thu hút họ đến tham quan và trải nghiệm.
Quy trình tạo ra các sản phẩm gốm Thanh Hà
Đất sét là nguyên liệu chính để tạo ra những sản phẩm gốm độc đáo tại đây. Đến làng gốm này bạn sẽ được chiêm ngưỡng tận mắt quá trình tạo hình gốm từ đất sét vô cùng tuyệt mỹ của những nghệ nhân tài hoa. Từ những khối đất sét thô sơ, qua bàn tay của người nghệ nhân đầy kinh nghiệm tại làng gốm Thanh Hà sẽ biến hình chúng trở thành một sản phẩm đầy tính nghệ thuật.
1. Khâu tạo hình cho sản phẩm
Sản phẩm gốm sứ Thanh Hà cũng giống như nhiều làng nghề khác đều được tạo hình bằng đôi bàn tay khéo léo của các nghệ nhân trên bàn xoay. Đây cũng chính là phương pháp tạo hình cổ truyền được sử dụng tại gốm sứ Thanh Hà bao đời nay. Theo đó, các người nghệ nhân sẽ thực hiện công đoạn này bằng đôi bàn tay uyển chuyển, mềm mại của mình để vuốt và be chạch trên bàn xoay bằng hai ngón tay bên phải của mình. Đồng thời, đất gốm sẽ được vò nhuyễn và cuốn thành thoi trước khi được đưa vào bàn xoay để tạo hình.
Điều đặc biệt của sản phẩm gốm sứ tại Thanh Hà vẫn giữ cách thức sản xuất thủ công và gần như độc nhất, đó là tạo hình bằng tay hoặc bàn xoay đạp chân, không dùng khuôn.
2. Phơi sấy, sửa hàng mộc
Sau khi tạo hình, nên khuôn của sản phẩm thì đó sẽ được gọi là hàng mộc. Với các hàng mộc này, sau khi rời khỏi bàn xoay, chúng sẽ được mang đi phơi sấy và sau đó là chỉnh sửa. Việc phơi sấy hàng mộc phải đảm bảo rằng các sản phẩm không bị khô hay nứt nẻ cũng như không làm thay đổi hình dáng của sản phẩm. Bên cạnh đó, gốm sứ Thanh Hà còn được phơi sấy hàng mộc bằng phương pháp hong khô bằng gió và nắng của tự nhiên. Tuy nhiên hiện nay, gốm sứ Thanh Hà còn được sấy khô hàng mộc trong lò nhờ việc ứng dụng những phương pháp hiện đại hơn để giúp cho việc giảm công sức, tăng sản lượng sản xuất.
3. Trang trí vẽ hoa văn
Một công đoạn được làm hoàn toàn bằng thủ công và khẳng định được những nét hoa tay của người thợ nghệ nhân làm gốm. Cách thức này sẽ được thực hiện đó là: nghệ nhân gốm sứ sẽ dùng bút lông và vẽ trực tiếp lên từng sản phẩm. Tuy nhiên, để tính thẩm mỹ và nghệ thuật của sản phẩm được đảm bảo, những người nghệ nhân của gốm sứ Thanh Hà sẽ sử dụng kết hợp với một số phương pháp khác như đánh chỉ, vẽ men màu hay bôi men chảy màu,….
4. Nung nóng sản phẩm gốm
Trong quy trình làm gốm sứ Thanh Hà, nung là công đoạn đóng vai trò đặc biệt quan trọng bởi nó mang tính chất quyết định tới chất lượng của mỗi sản phẩm được làm ra. Do vậy, đây chính là lý do vì sao trước khi đốt lò, người thợ gốm luôn thực hiện nghi thức đó là thắp 3 nén hương cầu khấn trời đất và thần lửa phù hộ cho mẻ gốm sắp ra lò. Nguyên tắc cần tuân thủ khi nung gốm tại gốm sứ Thanh Hà đó là nâng nhiệt độ lên cao dần cho đến khi lò đạt tới mức nhiệt cao nhất. Sau đó, khi gốm chính, nhiệt độ sẽ được hạ xuống từ từ mà không được hạ một cách đột ngột.
Một điều đặc biệt nữa là gốm Thanh Hà do không dùng men và bất kỳ thứ hóa chất nào, chỉ dựa vào kinh nghiệm của người làm gốm khi pha trộn đất và sử dụng nhiệt độ nên sản phẩm sau nung có nhiều sắc độ màu khác nhau như vàng đỏ, đỏ gạch, nâu, hồng, đen…
Tự tay sáng tạo tác phẩm gốm cho riêng mình
Ghé thăm thế giới gốm Việt thu nhỏ – Công viên đất nung
Thanh Hà
Công viên đất nung tại làng gốm Thanh Hà có diện tích lên đến 6.000 m2, là công viên gốm lớn nhất Việt Nam hiện nay. Đây là nơi bảo tồn và lưu giữ các sản phẩm gốm của làng Thanh Hà, đồng thời quảng bá gốm Việt đến với bạn bè quốc tế.
Công viên đất nung có 2 khu riêng biệt là tòa nhà úp và toà nhà ngửa. Toà nhà úp là khu vực bảo tồn các hiện vật gốm có từ thời xa xưa. Toà nhà ngửa là khu triển lãm và giới thiệu các tác phẩm gốm mới. Đặc biệt, nơi đây còn có các sản phẩm bằng gốm mô phỏng những công trình kiến trúc nổi tiếng như: Nhà Trắng, Tháp nghiêng Pisa, Kim Tự Tháp, Nhà thờ Đức Bà Paris, Chùa Một Cột…
Với mục đích đưa đồ gốm Việt Nam nói chung và gốm Thanh Hà nói riêng vươn ra thế giới, đồng thời bảo tồn và phát huy giá trị của dân tộc, người dân Thanh Hà đã cùng nhau xây dựng công viên đất nung Thanh Hà với khuôn viên khoảng 6000m2.
Ý tưởng xây dựng công viên đất nung Thanh Hà được kiến trúc sư Nguyễn Văn Nguyên là người con của làng Thanh Hà triển khai với mong muốn nối nghiệp nét tinh hoa trong nghề của tiền nhân để lại, truyền tải ước muốn về việc bảo tồn nét văn hóa truyền thống cũng như khát khao mang đồ gốm ở quê nhà vươn xa.
